Kıymetli Evrak

Türk Ticaret Kanunu’nda kıymetli evraka ilişkin genel hükümlerde, kıymetli evrakın tanımı yapılmıştır. Kıymetli evrak; öyle senetlerdir ki, bunların içerdikleri hak, senetten ayrı olarak ileri sürülemediği gibi başkalarına da devredilemez (TTK m. 645).

Kıymetli evrak, üzerinde yazılı hakkın senede sıkı sıkıya bağlı olduğu, bu nedenle hakkın ancak bu belgeyle talep edilebileceği ve bu belgeyle devredilebildiği senetlerdir Kıymetli evrak devir bakımından üçe ayrılır.

Bunlar:

1.Nama yazılı kıymetli evrak

2.Emre yazılı kıymetli evrak

3.Hamiline yazılı kıymetli evraktır.

 

Nama yazılı kıymetli evrak; TTK’nın 566. maddesinde: ” Belli bir şahsın namına yazılı olup da onun emrine kaydını ihtiva etmeyen ve kanunen de emre yazılı sentlerden sayılmayan kıymetli evrak nama yazılı senet sayılır.” biçiminde tanımlanmıştır. Buna göre, kanunen emre yazılı senetlerin (Poliçe, bono ve çek ) nama yazılı senet
haline dönüştürülmesi; sadece senet üzerinde isim yazılması ile mümkün değildir. Bundan başka emre yazılı senet üzerine “emre olmadığı” veya “nama yazılı olduğu” açıkça belirtilmelidir.

Nama yazılı kıymetli evrakın devri ciro ile mümkün değildir. Bu tür senetler,devir beyanı ve zilyetliğin devriyle devredilebilmektedirler. Yapılacak devir beyanı yazılı olmak ve asgari olarak devredenin imzası ile devir alanın kim olduğunu içermelidir. Hamiline yazılı kıymetli evrakın tanımı, TTK’nin 570. maddesinde: ” Senedin metin
veya şeklinden, hamili kim ise o kimsenin hak sahibi sayılacağı anlaşılan her kıymetli evrak hamiline sayılır.” biçiminde yapılmıştır. Hamiline yazılı kıymetli evrak, devir şekli açısından en kolay devri olanıdır. Her üç tip kıymetli evrak bakımından da geçerli olan zilyetliğin devri, hamiline yazılı kıymetli evrak bakımından başkaca bir hukuki işleme gerek olmaksızın devri
sağlamaktadır.

Emre yazılı kıymetli evrak, TTK’nın 736. maddesinde : ” Emre yazılı olan veya kanunen böyle sayılan kıymetli evrak, emre yazılı senetlerdir.” Şeklinde tanımlanmıştır.
Kanunen emre yazılı senetler: Çek, poliçe ve bonodur. Kanunen emre yazılı olmayan bir kıymetli evrak; ancak “emrine” veya “emrü havalesine ” gibi kayıtlar konularak emre yazılı haline dönüştürülebilir. Emre yazılı senetlerin devri de tüm diğer kıymetli evraklar gibi zilyetliğin devrine ihtiyaç göstermektedir. Ancak bu tür kıymetli evrakta zilyetliğin devrinden önce ciro adı verilen bir işlem söz konusu olmakta ve devir ciro + teslim şeklinde gerçekleşmektedir.

 

 

Ciro, mutlaka senedin üstünde veya senedin uzantısı olan alonj üzerinde yapılmalıdır. Tam ciro ve beyaz ciro olmak üzere ciro iki türdür. Tam ciroda devralanın adı belirtilerek “ödeyiniz” ibaresine yer verilir. Beyaz ciroda ise, “ödeyiniz” veya sadece imza vaaz edilerek yapılır. Ancak her iki ciro türünde de imza bulunmalıdır.
Bir kıymetli evrak türü olan kambiyo senetleri kanunumuzda tahdidi olarak sayılmıştır. Buna göre, poliçe, çek ve bono kambiyo senedidir. Kıymetli evrakların en önemli özelliklerinden birisi belirli bir sayıda üretilmiş olması veya sayı sınırının bulunmamasıdır. Kambiyo senetleri, Türk Ticaret Kanunu’na göre belirli sayıda üretilmişlerdir ve daha sonradan tekrardan üretilemezler. Ancak hisse senetleri gibi menkul kıymetlerin belirli bir sayısı yoktur ve tekrardan ihtiyaç duyulduğu takdirde üretilebilirler.

 

 

Kıymetli evraklar ayrıca şekil unsuruna bağlı olan evraklardır. Kambiyo senetlerinde ve menkul kıymetlerde
şekil unsuruna uyulması kesinlikle önem arz etmektedir. Çünkü şekil unsuruna uygun olmayan bir
kıymetli evrak hukuken geçersizdir ve karşılığında bir alacak hakkı doğurmaz. Kıymetli evraklar devredilebilen ve alacak hakkı doğuran evraklardır. Bu sebeple günümüzde ticari hayatta büyük
önem taşırlar ve ödeme işlemlerinin kolaylaştırılması bakımından ticari hayata büyük katkı sunarlar. Kambiyo senetleri, kıymetli evrakın tüm özelliklerine sahip şekilde alacak hakkı veren kıymetli
evraklardır. Türk Ticaret Kanunu’na göre kambiyo senetleri, poliçe, bono ve çektir. Kambiyo senetleri (tüm kambiyo senedi türleri) şu özellikleri taşırlar:

* Kambiyo senedi ile bir alacak – borç ilişkisi kurulur. Dolayısı ile kambiyo senedi

* Sahibine alacak hakkı verir.

* Emre yazılı senetlerdir

* Ödenmesi için senedin ibrazı gereklidir. (Senet kaybolursa, senetten doğan hak kaybedilir)

* Kambiyo senetleri üzerindeki imzaların ve beyanların bağımsızlığı ilkesi vardır

* Senedi imzalayanlar, kefil sıfatı ile imzalamış dahi olsalar borçtan sorumlu olurlar.

* Kıymetli evraklar, şekil şartını sağlamak zorundadır. (Türüne göre TTK’de tanımlandığı şekliyle basılmış olmalı ve gerekli açıklamaları içermeleri, kanunda belirtildiği zaman içinde karşı tarafa teslimi vb.)

* Kıymetli evraklar uluslararası nitelik taşır.

Menkul kıymetler ise kambiyo senetlerinden farklı olarak yatırım araçları olarak borsada kullanılırlar. Hisse senetleri, tahviller, hazine bonoları ve ipotekli borç senetleri en çok bilinen menkul kıymetler çeşitleridir. Menkul kıymetler sabit gelirli veya değişken gelirli olabilirler.

Call Now Button